Çerezler ve Önbellek

Çerezler ve önbellek çift anlam taşıyan bütün BT kelimeleri arasında önbellek ve çerezler en yaygın ikisi olabilir. Bununla beraber, zaman zaman birbirleri yerine geçebilmesine rağmen, bu iki terim aslında farklı kavramları ifade etmektedir.

İşler basitleşmesi için, çerezler tarama tercihlerini depolamaktan sorumludur; önbellek is kullanıcı deneyiminizi geliştirmekte rol oynamaktadır. Önbellekler, görseller, HTML ve CSS kodu gibi çeşitli web ağı ögeleri tutan bir depolama sistemi olarak hizmet ederler. Öte yandan çerezler, tarama oturumlarınız, oturum açma bilgileriniz ve diğer izleme verileriniz dahil olmak üzere farklı içerik türlerini saklar. Bu makalede bu farklılıklara değineceğiz, nasıl çalıştıklarını açıklayacağız ve bunları tarayıcılarınızdan nasıl temizleyeceğinizi öğreneceğiz. 

Çerez Nedir?

İnternet çerezleri 1990’ların ortasından beri kullanılmaktadır. Yaklaşık 5 kişiden 4’ü çerezlerin varlığını ve asıl amacının veri toplamak olduğunu biliyor. Uzun geçmişlerine rağmen çerezler en popüler web siteleri ve uygulamalarda hala hayati bir rol oynamaktadır. 

Çerezler, web sitelerinin tarama oturumunuzla ilgili bilgileri depolamak için kullandığı küçük metin dosyalarıdır. Bu dosyalar doğrudan cihazınızda (tarayıcılarda) saklanır. Birinci taraf çerezleri ve üçüncü taraf çerezleri olarak kategorize edilebilirler.

Birinci taraf çerezleri çoğunlukla web sitelerinin giriş bilgilerini, kullanıcı tercihlerini, alışveriş sepeti bilgilerini vb. hatırlamak için kullandığı yetkilendirme çerezleridir. Bunlar, kullanıcının ziyaret ettiği web sitesi tarafından oluşturulur veya saklanır. Öte yandan, üçüncü taraf çerezleri, üçüncü taraf etki alanları veya hizmetleri tarafından oluşturulur ve saklanır. Bu çerezler aynı zamanda bilgileri de saklar ancak bunların birincil kullanımları genellikle hedefli reklamcılık veya profil oluşturmadır. Bu nedenle bazı üçüncü taraf çerezlere, kullanıcıların bilgilerini izledikleri için izleme çerezleri de denilmektedir.

Çerezler Nasıl Çalışır?

Bir web sitesini ziyaret ettiğinizde tarayıcınız siteyi barındıran sunucuya bir istek gönderir. Web sitesi çerezler kullanıyorsa, sunucu tarayıcınıza yanıt olarak çerezi ekler ve bu çerezi yerel olarak cihazınızda saklar. Web sitesini tekrar ziyaret ettiğinizde, tarayıcınız her istekle birlikte saklanan çerezi sunucuya geri gönderir. Sunucu, çerezi alır ve içindeki bilgilere erişebilir, böylece sizi geri dönen bir ziyaretçi olarak tanıyabilir. Web sitesi, tercihlerinizi veya oturum açma bilgilerinizi hatırlamak gibi deneyiminizi kişiselleştirmek için çerez verilerini kullanabilir. Ayrıca davranışınızı izleyebilir ve siteyle olan etkileşimleriniz hakkında analizler toplayabilir.

Çerezler hiç de karmaşık dosyalar değildir; aslında çok basittirler ve hafızada fazla yer kaplamazlar. Bunlar aynı zamanda program değildir ve genellikle kötü amaçlı yazılım, virüs veya bilgisayarınıza zarar verebilecek diğer bileşenleri içermez. Ayrıca çerezler genellikle kişisel bilgileri “içermez”. Ancak bunların, konumunuzu yaklaşık olarak tahmin edebilecek IP adresleri gibi bilgileri izlemek için kullanılabileceğini unutmamak önemlidir. Bunu azaltmak için, web’e her göz attığınızda bir VPN kullanarak veya bu tür çerezleri engelleyerek gizliliğinizi koruyabilirsiniz.

Önbellek Nedir?

Önbellek, BT alanında yaygın olarak kullanılan bir yerel depolama biçimidir. Özellikle, web’de gezinme bağlamında, önbellek, web tarayıcılarının bir web sitesinin kaynak yoğun bileşenlerini depolamasına olanak tanır. Bir kullanıcı bir web sitesini ziyaret ettiğinde tarayıcı, her sayfayı oluşturan çeşitli grafik öğeleri yükler. Aynı web sitesini tekrar ziyaret ettiğinizde, tarayıcı önceden yüklenen bu bileşenleri önbellekten alabilir ve bu da sayfanın daha hızlı görüntülenmesini sağlar. Temel olarak önbellek, kullanıcının ilk oturumu sırasında başlangıçta yüklenen bileşenleri korur.

Örnek vermek gerekirse, büyük bir medya sitesine veya haber kaynağına birden çok kez eriştiğinizde, muhtemelen önbelleğinizde saklanan verileri görüntülüyorsunuzdur. Bu veriler logolar, grafik arayüz öğeleri, videolar, resimler ve diğer medya gibi çeşitli öğelerin yanı sıra indirilebilir içerikleri de içerebilir.

Ancak bazı veri türlerinin önbelleğe alınmaya uygun olmadığını unutmamak önemlidir. Örneğin, uyumluluk sorunlarına veya güncel olmayan işlevlere yol açabileceğinden, JavaScript kodunun önbelleğe alınması genellikle önerilmez. 

Önbellek Nasıl Çalışır?

Önbellek depolamanın temel amacı, tekrarlanan işlemleri hızlandırarak yükleme süresini azaltmaktır. Başka bir deyişle önbellek, sık gerçekleştirilen görevleri tamamlamanıza olanak tanır.

Önbellek verileri genellikle bilgisayarınızdaki rastgele erişim belleği (RAM) gibi yüksek hızlı donanım bileşenlerinde depolanır. Bu bellek ünitesi, web’de gezinirken bilgisayarın yaygın olarak kullandığı verileri geçici olarak kaydeder. Sonuç olarak, bu öğeleri her ihtiyaç duyulduğunda yeniden yüklemek yerine, tarayıcı yalnızca önbelleğe başvurabilir ve gerekli öğeleri oradan alabilir. Tarayıcı, önbelleğe erişerek, web sunucusundan veri almanın potansiyel olarak daha yavaş olan sürecini atlayabilir ve böylece genel tarama deneyimini geliştirebilir.  Önbellek kullanmanın pek çok faydası olsa da bu uygulamanın sınırlamaları da vardır.

Bu dosyalar ister RAM’de ister başka bir donanımda saklansın, önbellek sınırlıdır. Ek olarak, bu tür bir bellek, daha yüksek performans sunarken daha küçük dosyaları verimli bir şekilde işlemek için daha pahalı ve karmaşık donanım gerektirir.

Çerezler ve Önbellek Arasındaki Farklar

Çerezler ve önbellek arasındaki farkı anlamak için tanımlarını, mekanizmalarını, depolama alanlarını ve çeşitli uygulamalarını inceleyelim. 

Çerezlerin ve Önbelleğin Artıları ve Eksikleri

Hem çerezlerin hem de önbellek teknolojisinin artıları ve eksileri vardır. Hadi daha yakından bakalım. 

Çerezleri ve Önbelleği Nasıl Temizlerim?

Chrome’da çerezleri ve önbelleği temizleyin

Masaüstü

• Sağ üst köşedeki üç noktalı menü simgesini tıklayın.
• Menüden Ayarlar’ı seçin.
• Kenar çubuğundan Gizlilik ve güvenlik’i seçin.
• Tarama verilerini temizle’yi seçin.
• Gelişmiş’e gidin ve temizlemek istediğiniz zaman aralığını seçin veya kapsamlı bir silme işlemi için Tüm Zamanlar’ı seçin.
• Çerezler ve site verileri ile Önbelleğe alınmış görseller ve dosyaların seçildiğinden emin olun.
• Onaylamak için Verileri temizle’ye tıklayın.

Android telefon

• Sağ üst köşedeki üç noktalı menü simgesini tıklayın.
• Geçmiş’e dokunun.
• Tarama verilerini temizle… seçeneğine dokunun.
• Ardından Gelişmiş’e gidin ve temizlemek istediğiniz zaman aralığını seçin veya kapsamlı bir silme işlemi için Tüm Zamanlar’ı seçin.
• Çerezler ve site verileri ile Önbelleğe alınmış görseller ve dosyaların seçildiğinden emin olun.
• Onaylamak için Verileri temizle’ye tıklayın.

iPhone

• Alt kısımdaki üç nokta menüsüne dokunun.
• Geçmişi Seçin
• Altta bulunan Tarama Verilerini Temizle’yi seçin.
• Çerezlerin, Site Verilerinin ve Önbelleğe Alınmış Görüntüler ve Dosyaların işaretli olduğundan emin olun.
• Altta görüntülenen Tarama Verilerini Temizle’ye dokunun.
• Tarama Verilerini Temizle’yi seçerek onaylayın.

Firefox’ta çerezleri ve önbelleği temizleyin:

Masaüstü

• Üç çizgili menü simgesine tıklayın.
• Ayarlar’a tıklayın.
• Sol panelde Gizlilik ve Güvenlik’e tıklayın.
• Çerezleri ve Site Verilerini Bulun.
• Çerezleri ve önbelleği silmek için altındaki Verileri Temizle’ye tıklayın.

Android telefon

• Menü düğmesine dokunun.
• Ayarlar’a dokunun.
• Tarama verilerini sil’e dokunun.
• Silmek istediğiniz veri türlerinden Çerezler ve Önbelleğe alınmış görselleri ve dosyaları seçin.
• Çerezleri ve önbelleği temizlemek için Tarama verilerini sil’e dokunun.

iPhone

• Alttaki üç satırlı menüye dokunun.
• Ayarlar’ı seçin.
• Gizlilik altında Veri Yönetimi’ne dokunun.
• Önbelleği açın.
• Onaylamak için Özel Verileri Temizle’ye dokunun.

Safari’de çerezleri ve önbelleği temizleyin

Mac

• Safari > Tercihler > Gizlilik’e gidin.
• Web Sitesi Verilerini Yönet’i tıklayın.
• Temizlemek istediğiniz web sitelerini seçin.
• Kaldır veya Tümünü Kaldır’ı tıklayın.
• Onaylamak için Şimdi Kaldır’ı tıklayın.

iPhone

• Ayarlar uygulamasını açın.
• Aşağı kaydırın ve Safari’yi seçin.
• Aşağı kaydırın ve ardından Geçmişi ve Web Sitesi Verilerini Temizle’ye dokunun.
• Onaylamak için Geçmişi ve Verileri Temizle’ye dokunun.

Daha önce de belirtildiği gibi, bilgisayarınızda saklanan önbellek ve çerezler farklı amaçlara hizmet eder. Her iki araç da GDPR kapsamına girebilecek bilgileri toplar. Bu sistemlerin ayarlanması ve gizlilik yasalarına uygunluğun sağlanması önemlidir. Çerezler çok yönlülük ve kullanım kolaylığı gibi avantajlar sunar. Önbellek ise web sitesinin yükleme sürelerini iyileştirir ve basit programları ve komut dosyalarını saklar.

Çerezlerin bir dezavantajı, uygun şekilde yönetilmedikleri takdirde potansiyel güvenlik riskidir. Önbellek daha fazla depolama alanı gerektirir ve çalıştırılması daha pahalıdır. Bu dezavantajlara rağmen her iki araç da kullanıcıların web deneyimini büyük ölçüde geliştirmektedir. Makalemizin bu araçlar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları anlamanıza yardımcı olduğunu ve bunları web sitenizde nerede ve nasıl uygulayacağınız konusunda bilinçli kararlar vermenizi sağladığını umuyoruz.

Hazırlayan ve yazan: Nisa ORMAN